Dat of wat? Wanneer schrijf je ‘dat’ en wanneer ’wat’? Als je aan het schrijven bent, kom je soms ineens woorden tegen waarvan je denkt ‘hoe moest dat ook alweer?’ Opzoeken kan natuurlijk altijd. Zelf gebruik ik daarvoor graag onzetaal.nl/taaladvies. En anders taaladvies.net.
Dat of wat. De regel.
De betekenis van dat of wat in een zin is meestal hetzelfde. Dat maakt dat veel mensen de regel niet goed aanvoelen (en daar is niets mis mee). Het helpt als je de regel voor grammatica weer eens even kort opfrist.
Dat schrijf je als
- het verwijst naar een zelfstandig naamwoord in de zin waar het lidwoord ‘het’ voor kan staan.
Het meisje dat daar loopt, heeft dezelfde jas als mijn nichtje
Dat, want verwijst naar ‘het meisje’
Een cavia, dat is nou een dier dat ik graag zou hebben.
Dat, want verwijst naar ‘een dier’, het-woord
Wat schrijf je
- na een onbepaald woord zoals iets, niets of alles.
Onbepaalde voornaamwoorden verwijzen niet naar specifieke personen of zaken.
In deze koffer zit alles wat ik voor morgen mee wil nemen.
‘alles’ is een onbepaald voornaamwoord. Het verwijst niet naar iets concreets.
Ik koop iets wat vaak gebruikt kan worden.
‘iets’ is een onbepaald voornaamwoord. Het verwijst niet naar iets concreets.
Vergelijk: Ik koop een cadeau dat vaak gebruikt kan worden. ‘Een cadeau’ is wel concreet en is een zelfstandig naamwoord waar ‘het’ voor kan staan.
- Na een overtreffende trap
Dit is het laatste wat ik vandaag nog schrijf.
Vandaag overkwam me mooiste wat ik ooit heb meegemaakt.
- Na een zelfstandig gebruikt bijvoeglijk naamwoord
Het fantastische wat in Star Wars zit, vind ik juist zo interessant.
- Na een (rang)telwoord
Het eerste wat ik doe als ik thuis kom, is mijn schoenen onder de trap gooien.
- Als het terugslaat op een hele zin
We gaan in de zomer vaak naar het strand, wat mijn kinderen erg leuk vinden.
- Als datgene waarop ‘wat’ slaat (het antecedent) niet genoemd is.
Het is me een raadsel wat mijn buurvrouw bedoelde met afstand houden.
Weetje
De betekenis bij dat/wat in combinatie met het woord ‘enige’ is wel verschillend.
Vergelijk:
Dit erfstuk is het enige wat mijn scheiding heeft overleefd.
Alles heeft de scheiding niet overleefd, behalve dit erfstuk.
Dit erfstuk is het enige dat mijn scheiding heeft overleefd.
Van alle erfstukken heeft alleen dit erfstuk mijn scheiding overleefd.
Meer lezen
over grammatica en spelling? Lees dan mijn blog ‘dt-fouten maakt iedereen’. en mijn blog ‘sommige of sommigen’.
Op de website van onder andere Jan Renkema (je weet wel: de schrijver van De Taalwijzer) kun je alles nog eens rustig nalezen.
Download hier het geheugenkaartje dat of wat.
